تأثیر روان درمانی مذهبی بر علایم وسواس و علایم همبود در بیماران وسواسی با محتوای مذهبی

خلاصه مقدمه: اختلال وسواس جبری اختلالی مزمن است که تأثیری عمیق بر زندگی فرد و عملکرد اجتماعی، هیجانی و شغلی او می گذارد. بیماران با وسواس های مذهبی در جوامع مذهبی، مثل یهودی های خاورمیانه یا مسلمانان، بیشتر به چشم می خورند و مداخلات درمانی مذهبی می تواند به طور چشم گیری علایم بیماران مبتلا به افسردگی، اضطراب و اختلال وسواس را کاهش دهد. هدف این مداخله بررسی کار آمدی شناخت- رفتار درمانی مذهبی در درمان اختلال وسواس جبری با محتوای مذهبی و بر علایم همبود آن بود. روش ها: شیوه ی مداخله در این کارآزمایی بالینی تصادفی شده، درمان شناختی- رفتاری بر اساس عقاید، باورها و آداب مذهبی اسلامی به مدت ده جلسه ی هفتگی، هر جلسه 5/1 ساعته با حضور مشترک روان پزشک و روحانی متخصص در علوم حوزوی، فقه و روان شناسی بالینی بود. از بین بیماران مبتلا به اختلال وسواس- جبری مراجعه کننده به درمانگاه فوق تخصصی روان پزشکی نور، واقع در شهر اصفهان، 50 نفر که نمره ی مقیاس yale brown آن ها بالاتر از 17 و محتوای علایم وسواس آن ها مذهبی بود، به طور تصادفی انتخاب و به دو گروه مداخله و شاهد تقسیم شدند. در این مطالعه، از پرسش نامه های استاندارد yale brown، پرسش نامه ی غربال گری وضعیت روانی scl-90 و مقیاس افسردگی hamilton نیز استفاده شد. در این مطالعه در نرم افزار آماری 13spss از آزمون هایی آماری anova/ancova repeated measure جهت مقیاس دو گروه درمان و شاهد استفاده گردید. یافته ها: میانگین سنی شرکت کنندگان در این مطالعه 86/8 ± 9/32 سال بود؛ 94 درصد (47 نفر) زن و بقیه مرد بودند. مقایسه ی نتایج آزمون yale brown در سه مرحله (قبل از مداخله و بعد از جلسه پنجم و دهم) در هر دو گروه کاهش نمره را نشان داد که در گروه مداخله بارزتر بود ولی اختلاف مراحل در هر گروه معنی داری نشد (294/0 = p)؛ بین میانگین نمرات دو گروه مداخله و شاهد تفاوت معنی دار آماری وجود داشت (047/0 = p). مقایسه ی نتایج خرده مقیاس وسواس فکری و خرده مقیاس وسواس عملی در مقیاس yale brown در سه مرحله ی آزمون در هر دو گروه کاهش نشان داد. روند کاهشی در نمره ی خرده مقیاس وسواس فکری به لحاظ آماری معنی دارنبود (398/0 = p؛ 94/0 = (42، 2)f) ولی روند کاهش نمره ی خرده مقیاس وسواس عملی به لحاظ آماری معنی دار بود (001/0 = p؛ 008/36 = (43، 2)f). بر اساس داده های این مطالعه اثر متقابل گروه های درمانی با مراحل پی گیری نمره ی افسردگی و وضعیت روانی (نمره ی global severity index) معنی دار بود؛ به این معنی که بهبود نمره ی افسردگی و وضعیت روانی بعد از جلسه ی پنجم و دهم نسبت به شروع مطالعه در هر دو گروه ملاحظه شد ولی وضعیت گروه مداخله، به خصوص در پایان جلسه ی دهم، بهتر از گروه شاهد بود. نتیجه گیری: در بیماران مذهبی مبتلا به اختلال وسواسی با محتوای مذهبی و مقاوم به درمان، مداخلات مبتنی بر مذهب، مثل روان درمانی شناختی- رفتاری مذهبی به طور چشم گیری می تواند پاسخ درمانی بیماران را بالا برده، در درمان او مؤثر باشد. علاوه بر علایم بیماری وسواس، چنین مداخله ای می تواند بر علایم همبود با بیماری و وضعیت کلی روانی بیمار، که پاسخ درمانی را ضعیف و پیش آگهی بیماری وسواس را بدتر می کند، اثر گذارد و موجب کاهش چشم گیری در علایم بیماری گردد.